Biomedycznej Politechniki Wrocławskiej
oraz Katedry i Kliniki Otolaryngologii
Uniwersytetu Medycznego we Wrocławiu
SPIS TREŚCI
1. Wprowadzenie
2. Przyczyny szumów usznych
3. Obiektywne szumy uszne
4. Subiektywne szumy uszne
5. Literatura
Szum uszny jest to wrażenie dźwiękowe odbierane przez człowieka pomimo braku źródła w otoczeniu. Często mają one charakter pisków, syczenia, trzasków, tykania bądź cykania.
Szumy uszne są częstą dolegliwością. Szacuje się, że jedna trzecia dorosłych doświadczyła szumów usznych w trakcie swojego życia [1], u jednej piątej szum uszny trwał dłużej niż 5 minut a około 5% osób ma stałe szumy uszne [2].
Szumy uszne można podzielić na szumy obiektywne i subiektywne. Te pierwsze powstają w wyniku prawidłowego odbioru dźwięku, którego źródło zlokalizowane jest w pobliżu ślimaka ucha wewnętrznego (przepływ krwi przez naczynia, skurcze kloniczne mięśni). Szumy subiektywne, w przeciwieństwie do obiektywnych, nie powstają w następstwie działania bodźca akustycznego, lecz są wynikiem upośledzonego funkcjonowania narządu słuchu. [3]
Przyczyny szumów usznych przedstawiono w odniesieniu do obiektywnych i subiektywnych szumów usznych.
Wśród szumów obiektywnych można wyróżnić szumy pochodzenia naczyniowego, mięśniowego
i stawowego.
|
Zaburzony przepływ krwi przez naczynia krwionośne jest źródłem dźwięku w szumach pochodzenia naczyniowego. Szumy pochodzenia naczyniowego są szumami pulsującymi, zazwyczaj jednostronnymi, o częstości zgodnej z akcją serca. Głośność oraz częstość szumów pochodzenia naczyniowego wzrasta w czasie wysiłku fizycznego. Do patologii mogących manifestować się szumami usznymi pochodzenia naczyniowego zaliczamy przetoki tętniczo-żylne, tętniczo-tętnicze, zmiany miażdżycowe bądź też wysoko położoną opuszkę żyły szyjnej. Przyczynami szumów usznych mogą też być guzy wewnątrzczaszkowe (kłębczaki, naczyniaki, tętniaki, oponiaki). [4] Szumy pochodzenia mięśniowego są efektem mioklonicznych skurczów mięśni zlokalizowanych w okolicy ucha: mięśni podniebienia miękkiego [5] lub mięśni śródusznych [6]. Skurcze miokloniczne są to krótkotrwałe skurcze mięśniowe. W sytuacjach fizjologicznych występują np. podczas snu. Skurczem mioklonicznym jest również czkawka. Skurcze mięśni podniebienia miękkiego słyszalne są jako trzask, natomiast mioklonia mięśni śródusznych (napinacza błony bębenkowej, mięśnia strzemiączkowego) objawia się jako "tykanie zegarka" i występuje najczęściej jednostronne. W przypadku zmian zwyrodnieniowych stawów skroniowo-żuchwowych podczas ruchów żuchwą mogą pojawiać się szumy uszne pochodzenia stawowego w postaci trzasków i zgrzytania. [7] |
Subiektywne szumy uszne, w porównaniu z szumami obiektywnymi występują znacznie częściej. Uważa się, że w przeważającej większości subiektywne szumy uszne wywołane są uszkodzeniem komórek słuchowych w ślimaku ucha wewnętrznego [8,9]. Komórki słuchowe są wyspecjalizowanymi komórkami nerwowymi odpowiedzialnymi za wytwarzanie impulsów nerwowych. Podczas pobudzenia dźwiękowego drgania kosteczek słuchowych przekazywane są do ślimaka ucha wewnętrznego, gdzie wywołują drgania błony podstawnej, na której znajdują się komórki słuchowe. Ugięcie rzęsek komórek słuchowych prowadzi do wygenerowania impulsów nerwowych. Na rys. 1 przedstawiono prawidłowe i uszkodzone komórki słuchowe. Jeżeli uszkodzone komórki nerwowe nie generują impulsów nerwowych, do czynienia mamy z niedosłuchem czuciowym. Uszkodzone komórki słuchowe mogą być również źródłem nieprawidłowych impulsów nerwowych, czego rezultatem są właśnie szumy uszne.
Rys. 1. Prawidłowe (A) i uszkodzone (B)
komórki słuchowe zewnętrzne
[10,11].
Komórki słuchowe są najbardziej podatnym na uszkodzenie elementem ucha środkowego. Do czynników uszkadzających komórki słuchowe zalicza się uraz akustyczny, ekspozycję na hałas, związki ototoksyczne, niedokrwienie w przebiegu zaburzeń naczyniowych (np. miażdżyca) i krążeniowych (np. niedociśnienie), niedokrwienie w przebiegu zwyrodnienia kręgosłupa szyjnego, stres, infekcje wirusowe, urazy mechaniczne, zaburzenia metaboliczne i hormonalne. Komórki słuchowe ulegają również samoistnemu uszkodzeniu w przebiegu starzenia się narządu słuchu. Z powodu mnogości przyczyn często nie udaje się ustalić jednej z nich lub stwierdza się obecność więcej niż jednej. Jeżeli przyczynowe leczenie szumów usznych nie przynosi efektu (np. rehabilitacja w przypadku zmian zwyrodnieniowych kręgosłupa szyjnego) lub przyczyna szumów usznych nie jest uchwytna stosuje się leczenie objawowe. [3]
Do innych, dużo rzadszych przyczyn subiektywnych szumów usznych należą: guzy kąta
mostowo-móżdżkowego, otoskleroza oraz choroba Ménière’a
[3,12].
Subiektywne szumy uszne mogą występować także w przypadku perforacji błony bębenkowej,
zaburzeń drożności trąbki słuchowej, woskowiny przewodu słuchowego lub procesów zapalnych
[3].
|
Guzy kąta mostowo-móżdżkowego są rzadką przyczyną szumów usznych, o której jednak należy pamiętać, gdyż w przypadku braku prawidłowego leczenia, prowadzą do całkowitej głuchoty, a następnie do zaburzeń neurologicznych. Guzy kąta mostowo-móżdżkowego są łagodnymi nowotworami o powolnym wzroście. Najczęstszym z nich jest nerwiak nerwu słuchowego. W początkowym stadium obserwowane są wysokoczęstotliwościowe, jednostronne szumy uszne. Obustronne szumy uszne w zasadzie wykluczają guza, gdyż jego jednostronne występowanie jest rzadkie, a obustronna lokalizacja to kazuistyka. Jedynie przy rozpoznaniu nerwiakowłókniokowatości należy zachować czujność onkologiczną nawet przy szumach obustronnych. W badaniach audiologicznych charakterystyczne są stosunkowo dobre wyniki audiometrii tonalnej przy znacznym upośledzeniu zrozumienia mowy. Nie występuje objaw wyrównania głośności. Przy podejrzeniu guza nerwu ślimakowego należy wykonać badanie potencjałów słuchowych wywołanych (ABR, ang. Auditory Brainstem Responses), którego celem jest rejestracja impulsów nerwowych w nerwie słuchowym. Wątpliwe wyniki badania ABR są wskazaniem do wykonania badania obrazowego (rezonansu magnetycznego). Leczenie guzów kąta mostowo-móżdżkowego jest operacyjne. [12,13,14] Otoskleroza jest chorobą kosteczek ucha środkowego, w przebiegu której dochodzi do kostnienia podstawy strzemiączka w okienku owalnym, co powoduje jego unieruchomienie. Przyczyna kostnienia nie jest poznana. Choroba objawia się niskoczęstotliwościowymi szumami usznymi oraz postępującym niedosłuchem przewodzeniowym, rozpoczyna się jednostronnie, często zajmuje drugie ucho i nieleczona prowadzi do głuchoty. Częściej chorują kobiety, ciąża i karmienie przyśpiesza rozwój choroby. W badaniach audiologicznych obserwowany jest ubytek przewodzeniowy głównie w zakresie częstotliwości niskich, brak objawu wyrównania głośności, zniesienie odruchu z mięśnia strzemiączkowego przy prawidłowym tympanogramie, nieprawidłowa próba Gelle’go oraz ujemna próba Rinne’go. Leczenie otosklerozy jest operacyjne i polega na przywróceniu ruchomości kosteczek słuchowych. [12,15] Choroba Ménière’a jest chorobą błędnika błoniastego polegającą na zaburzeniu produkcji i transportu endolimfy. Błędnik błoniasty jest częścią ucha wewnętrznego, która zawiera płyn zwany endolimfą. W chorobie Ménière’a dochodzi do wzrostu ciśnienia endolimfy i poszerzenia błędnika, co okresowo prowadzi do jego pęknięcia objawiającego się nawracającymi napadami. Podczas napadu obserwowane są zawroty głowy o charakterze wirowania otoczenia połączone z szumami usznymi oraz upośledzeniem słuchu. Towarzyszą temu nudności bądź wymioty, poty i bladość skóry. Napady trwają od kilku minut do kilkunastu godzin. Częstość występowania napadów bywa różna: od codziennych napadów do jednego na kilka lat. Częste napady o znacznym nasileniu mogą prowadzić do postępującego niedosłuchu czuciowego. Leczenie choroby Ménière’a sprowadza się do leczenia zachowawczego polegającego na stosowaniu diety niskosodowej, przyjmowaniu leków moczopędnych oraz unikaniu stresu. W leczeniu pomocne są środki uspakajające. Leczenie chirurgiczne polegające na wyłączeniu czynności błędnika stosowane jest jedynie w przypadku napadów uniemożliwiających funkcjonowanie chorego. [12,16] Szumy uszne mogące towarzyszyć perforacji błony bębenkowej lub szerokiej trąbce słuchowej (tzw. „ziejącej") powstają w skutek rezonansu dźwięków otoczenia [12]. Na identycznej zasadzie słyszymy szum morza w muszli. Z dwóch powyższych, leczenie stosuje się jedynie w przypadku perforacji błony bębenkowej i polega ono na jej chirurgicznym zamknięciu. Niedrożna trąbka słuchowa może być również przyczyną szumów usznych. Drożność trąbki można sprawdzić za pomocą prostej próby zwanej próbą Valsavy. „Odetkanie się" uszu podczas próby wydmuchiwania powietrza przy zatkanym nosie i zamkniętych ustach świadczy o drożnej trąbce słuchowej. Jeżeli leczenie farmakologiczne niedrożności trąbki słuchowej nie przynosi poprawy rozważyć należy chirurgiczne przywrócenie wentylacji jamy bębenkowej. Woskowina zbierająca się w przewodzie słuchowym zewnętrznym również może być przyczyną szumów usznych. W takim przypadku wypłukanie woskowiny (np. kropelkami na woskowinę dostępnymi w aptece, bez recepty) przynosi zniesienie szumów. Szumy uszne mogą pojawiać się także podczas ostrych stanów zapalnych ucha środkowego. Wyleczenie stanu zapalnego prowadzi do ustąpienia szumów usznych. W przypadku pozapalnych szumów usznych, jeżeli obecna jest komponenta przewodzeniowa ubytku słuchu można rozważyć zabieg operacyjny polegający na puszczeniu zrostów obecnych w uchu środkowym. |
LITERATURA >>>
<<< zwińNie? Sprawdź w dziale FAQ